Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)
Jest to zaburzenie rozwojowe charakteryzujące się wczesnym początkiem (zazwyczaj w okresie pierwszych pięciu lat życia).
Czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej?
Jest to zaburzenie rozwojowe charakteryzujące się wczesnym początkiem (zazwyczaj w okresie pierwszych pięciu lat życia). Jego podstawowe objawy to: brak wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencja do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowana, słabo kontrolowana, nadmierna aktywność ruchowa i/lub werbalna. Wraz z wiekiem objawy hiperkinetyczne mogą się zmniejszać, natomiast nadal będzie zauważalny deficyt uwagi (ADD). Z niektórych badań wynika, że u dziewcząt częściej niż u chłopców obserwuje się przewagę zaburzeń uwagi nad objawami nadruchliwości.
Dzieci z ADHD są często lekkomyślne i impulsywne, skłonne do wypadków. Popadają w kłopoty z dyscypliną raczej z powodu bezmyślnego łamania zasad, niż z powodu przemyślanego nieposłuszeństwa. Ich stosunki z dorosłymi są często pozbawione dystansu, brak im normalnej ostrożności i rezerwy. Kontakty z rówieśnikami są o tyle utrudnione, że z jednej strony dzieci te mogą być spostrzegane jako atrakcyjni partnerzy zabaw ze względu na swoją pomysłowość i łatwość przekraczania granic, z drugiej zaś – koledzy obawiają się ich intruzywności oraz impulsywności. Z biegiem czasu dzieci z ADHD mogą stawać się niepopularne, a wręcz izolowane w grupie rówieśniczej. Często są nakłaniane przez kolegów do różnego rodzaju wybryków, za które spotyka je kara, podczas gdy pomysłodawcy pozostają bezkarni ponieważ potrafią, w przeciwieństwie do dziecka z ADHD, być przewidujący.
U dzieci z ADHD obserwuje się dodatkowo osłabienie funkcji poznawczych i specyficzne opóźnienia w rozwoju ruchowym oraz mowy. Wiele z nich ma zaburzenia integracji sensorycznej, a część znajduje się w grupie ryzyka specyficznych trudności szkolnych takich jak dysleksja, dysgrafia czy dyskalkulia. Wtórne komplikacje w przypadku zespołu nadpobudliwości psychoruchowej obejmują zachowania aspołeczne, opozycyjno-buntownicze oraz niską ocenę własnej wartości co wynika z negatywnych doświadczeń społecznych dziecka z ADHD.
ADHD rozpoznaje się ostatecznie zazwyczaj u dzieci pomiędzy 6-7 rokiem życia, chociaż wczesne symptomy są zazwyczaj widoczne już wcześniej i nie powinny być lekceważone. Dopiero jednak w wieku 6-7 lat dziecko zaczyna być zdolne do hamowania swoich impulsów oraz organizowania procesów poznawczych: uwagi, pamięci, mowy wewnętrzna oraz myślenia przyczynowo-skutkowego w taki sposób, że służą one samokontroli. Od dzieci młodszych nie można oczekiwać dojrzałości w tym zakresie więc ich ruchliwość, impulsywność oraz przerzutność uwagi mogą być naturalne, jednak , zbyt duża chaotyczność w działaniu jest zazwyczaj widoczna już w wieku poniemowlęcym , a tym bardziej przedszkolnym i powinna jak najwcześniej zostać skonsultowana przez specjalistę.
W przypadku dzieci podejrzanych o ADHD czasem istnieje konieczność prowadzenia diagnozy różnicującej w stosunku do całościowych zaburzeń rozwoju, a zwłaszcza zespołu Aspergera, gdyż w tych przypadkach również zauważalny jest często podwyższony poziom aktywności ruchowej i werbalnej, problemy z uwagą, impulsywność oraz trudności w funkcjonowaniu poznawczym, jednak charakter tych ostatnich jest odmienny niż ma to miejsce w ADHD. Diagnoza tego typu niekiedy bywa trudna, w związku z czym wymaga dużego doświadczenia klinicznego od specjalistów.
W terapii dzieci z rozpoznanym ADHD najbardziej efektywne wydają się być metody behawioralno-poznawcze, w tym treningi hamowania impulsów oraz treningi umiejętności społecznych . Dla rodziców wskazany jest natomiast udział w warsztatach wychowawczych prowadzonych konkretnie pod kątem problemów dziecka z ADHD.